Ελληνικά
English
Η θέση της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή ψηφιακή οικονομία: Ευκαιρίες και προκλήσεις για τον Ιδιωτικό και το Δημόσιο Τομέα.
O ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί μια μεγάλη και μακρόπνοη πρόκληση για την παγκόσμια οικονομία, στοχεύοντας τόσο στην πλήρη ψηφιοποίηση των παραγωγικών διαδικασιών των επιχειρήσεων, όσο και στην καθιέρωση μιας νέας κουλτούρας, η οποία θα οδηγήσει στην άμεση αξιοποίηση των εργαλείων του ψηφιακού μετασχηματισμού. Με άλλα λόγια, αυτό που κάποιοι αποκαλούν σήμερα ως «Βιομηχανική Επανάσταση 4.0» δεν αρκείται απλά στον υλικοτεχνικό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, αλλά σε μια συνολικότερη αλλαγή που θα επηρεάσει ριζικά τους παραγωγικούς συντελεστές της οικονομίας. Η διαδικασία αυτή είναι δυναμική και συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, που είναι απαραίτητα για την επίτευξη οικονομικής μεγέθυνσης σε μικροοικονομικό και μακροοικονομικό επίπεδο. Υπολογίζεται, ότι η επέκταση της ψηφιακής οικονομίας και η ενσωμάτωση των επιχειρήσεων στη νέα τεχνολογική εποχή μπορεί να επιφέρει αύξηση του ΑΕΠ των πιο αναπτυγμένων οικονομιών του πλανήτη κατά 1,36 τρις δολάρια μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, σύμφωνα με σχετική έρευνα της Accenture (2016-2021).
Σε μια εποχή, όπου το ευρύτερο οικονομικό περιβάλλον δοκιμάζει τις αντοχές των εθνικών οικονομιών και εντείνει τον ανταγωνισμό των ισχυρότερων χωρών στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί πιθανώς το μέσο δημιουργίας νέων αγορών και θεμελίωσης δικαιότερων αναπτυξιακών προοπτικών για όλους. Η περίπτωση της Εσθονίας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα προς επίρρωση αυτής της άποψης. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την ανακήρυξη της Εσθονίας σε ανεξάρτητη Δημοκρατία (1991), η χώρα επιδόθηκε στην απρόσκοπτη εφαρμογή μιας συγκεκριμένης ψηφιακής στρατηγικής, η οποία σήμερα την έχει αναδείξει σε μια από τις σημαντικότερες ψηφιακές δυνάμεις της Ευρώπης με πολύ υψηλή ενσωμάτωση των αντίστοιχων τεχνολογιών στο Δημόσιο Τομέα. Παράλληλα, το Ταλίν θεωρείται ως ένας από τους πιο φιλόξενους προορισμούς για την ίδρυση νεοφυών επιχειρήσεων και την τεχνολογική έρευνα, ενώ στα σχολεία οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να διδαχθούν κώδικα από μικρή ηλικία. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το 99% των υπηρεσιών του Δημοσίου Τομέα της Εσθονίας παρέχονται διαδικτυακά, δημιουργώντας ένα εξαιρετικό περιβάλλον στις σχέσεις του κράτους με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, άλλωστε, έχει τοποθετήσει τη νέα ψηφιακή εποχή πολύ ψηλά στη λίστα των στρατηγικών της προτεραιοτήτων, διαθέτοντας πόρους για την τακτική και λεπτομερή παρακολούθηση των επιδόσεων των κρατών μελών. Στα πλαίσια αυτά, ο Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI – Digital Economy and Society Index) αποτυπώνει το βαθμό αφοσίωσης των ευρωπαϊκών κρατών στη διαδικασία ψηφιοποίησης μέσω της στατιστικής απεικόνισης των επιδόσεών τους σε πέντε (5) συγκεκριμένες κατευθύνσεις: Ανθρώπινο Κεφάλαιο, Συνδεσιμότητα, Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες, Ενσωμάτωση Ψηφιακής Τεχνολογίας, Χρήση Διαδικτυακών Υπηρεσιών. Ο δείκτης DESI μας πληροφορεί επίσης για το πλέγμα των τεχνολογιών, που συνθέτουν την έννοια του ψηφιακού μετασχηματισμού, περιλαμβάνοντας εφαρμογές και λογισμικό σε cloud περιβάλλον, Internet of Things (Iot), μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media), υπηρεσίες κινητής τεχνολογίας, εφαρμογές 3D εκτύπωσης, κυβερνοασφάλεια και ανάλυση δεδομένων.
Η πιο πρόσφατη καταγραφή των σχετικών οικονομικών επιδόσεων των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ανακοινώθηκε τον Ιούνιο 2019, παρουσιάζεται στο παραπάνω γράφημα. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία η θέση της Ελλάδας είναι χαμηλή, αλλά ελαφρώς βελτιωμένη σε σχέση με τα προηγούμενα οικονομικά έτη, όπου βρισκόταν στην τελευταία θέση της σχετικής κατάταξης. O ρυθμός προόδου της Ελλάδας κατά το τελευταίο έτος φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερος σε σχέση με τις περισσότερες χώρες, γεγονός που συγκαταλέγεται στα θετικά, πλην όμως είναι θεωρητικά αναμενόμενο λόγω της σημαντικά μεγαλύτερης απόστασης που έχει να διανύσει η ελληνική ψηφιακή οικονομία σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. O τομέας στον οποίο αποδίδεται αυτή η βελτίωση είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο, καθώς φαίνεται ότι αυξάνεται το ποσοστό των νέων εργαζομένων που ειδικεύονται σε τομείς πληροφορικής και επικοινωνιών. Πρόκειται, αναμφίβολα, για ένα ενθαρρυντικό στοιχείο, το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο με ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας: Διαρροή ανθρώπινου κεφαλαίου στο εξωτερικό (Brain Drain). Η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή απαιτεί πρωτίστως τη συμμετοχή υψηλά καταρτισμένων ανθρώπων, τόσο στο ρόλο του πομπού των νέων πληροφοριών όσο και σε αυτόν του δέκτη. Συνεπώς, η προσέλκυση μέρους αυτών των ανθρώπων πίσω στη χώρα τους, καθώς και η βέλτιστη αξιοποίηση του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού και των μελλοντικών πτυχιούχων πρέπει να αποτελούν στρατηγικό στόχο για μια πιο γρήγορη πορεία προς την ψηφιακή ολοκλήρωση.
Η γενικότερη εικόνα όμως, όπως έχει ήδη επισημανθεί, δεν είναι καλή. Η καθυστέρηση στην υλοποίηση έργων ευρυζωνικής πρόσβασης κρατάει την ελληνική ψηφιακή οικονομία πολύ χαμηλά στον τομέα της συνδεσιμότητας, παρά το γεγονός ότι οι χρήστες του Διαδικτύου και των διαδραστικών εργαλείων επικοινωνίας ( π.χ. βιντεοκλήσεις, e-learning) αυξάνονται. Εκτιμάται, ότι η επένδυση στην ανάπτυξη δικτύων 5ης γενιάς (5G) θα δώσει την απαιτούμενη ώθηση για βελτίωση στο συγκεκριμένο τομέα. Η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας από τις ελληνικές επιχειρήσεις ακολουθεί ιδιαίτερα αργό ρυθμό, δυσχεραίνοντας την ανταγωνιστική τους θέση στο διεθνές περιβάλλον. Σύμφωνα με το DESI, οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στη χρήση των μαζικών δεδομένων (big data), αγγίζουν τον αντίστοιχο μέσο όρο στη χρήση των social media, αλλά υπολείπονται θεαματικά στην υιοθέτηση σύγχρονων λύσεων υπολογιστικού νέφους (cloud) και στο ηλεκτρονικό εμπόριο ως μέσο αύξησης του κύκλου εργασιών τους. Ακόμη, φαίνεται ότι η πρόσβαση των νεοφυών επιχειρήσεων σε κεφάλαια για την ανάπτυξή τους δεν είναι τόσο εύκολη, γεγονός που πιθανώς συνδέεται περισσότερο με το ευρύτερο μακροοικονομικό πλαίσιο.
Η σημαντικότερη πτυχή της οικονομικής μελέτης της επιτυχίας ενός εγχειρήματος, κατά μία άποψη, δεν είναι απλά το προσδοκώμενο τεχνικό αποτέλεσμα και η θεωρητική μετάβαση σε μια καινοτομία, αλλά το συνολικό όφελος μέσα από αυτή τη διαδικασία. Και μιλώντας πλέον με επιχειρηματικούς όρους η πιο χαρακτηριστική και αντικειμενική μονάδα μέτρησης της ωφέλειας των επιχειρήσεων είναι το κέρδος. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να μπορούν οι λήπτες των αποφάσεων (decision makers), να κατανοούν τα άμεσα και έμμεσα οφέλη του ψηφιακού μετασχηματισμού. Η υιοθέτηση νέων και αναδυόμενων τεχνολογιών συμβάλλει στη βελτιστοποίηση των διαδικασιών και των εργασιών μιας επιχείρησης, αυξάνοντας το ρυθμό αποδοτικότητας του προσωπικού και τους δείκτες συνολικής παραγωγικότητας, προσφέροντας τη δυνατότητα για επίτευξη οικονομιών κλίμακας και καθιστώντας τα νέα ψηφιακά εργαλεία προσβάσιμα ακόμη και σε εταιρείες μικρότερου μεγέθους. Η ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων συνεπάγεται τη μείωση του άμεσου και έμμεσου (κρυφού) κόστους, καθιστώντας την επιχειρηματική οντότητα πιο ανταγωνιστική και βιώσιμη. Παράλληλα, είναι εφικτή η βελτίωση της διαχείρισης των πελατειακών σχέσεων μέσω της χρήσης των κατάλληλων συστημάτων παρακολούθησης και αξιοποίησης της πληροφορίας, τόσο σε εσωτερικό επίπεδο όσο και στο πλαίσιο μιας διαρκούς ανατροφοδότησης από την πλευρά των πελατών. Το επόμενο στάδιο θα είναι η βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και η δημιουργία μιας μοναδικής εμπειρίας εξυπηρέτησης για τον πελάτη. Η θεωρητική θεμελίωση της ωφέλειας του ψηφιακού μετασχηματισμού καταλήγει στην αύξηση του μεριδίου αγοράς μέσω του απαραίτητου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Κοινώς, αν μια επιχείρηση δεν οργανώσει εγκαίρως τη μετάβασή της στο νέο ψηφιακό περιβάλλον, τότε θα το κάνει κάποια άλλη και θα αποκτήσει εκείνη το συγκριτικό πλεονέκτημα, αποκομίζοντας ταυτόχρονα τα αντίστοιχα οικονομικά οφέλη. Ο βασικότερος πυλώνας του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, δηλαδή τα Τραπεζικά Ιδρύματα, αντιμετωπίζουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως μοναδική πρόκληση προκειμένου να εκσυγχρονίσουν το μοντέλο λειτουργίας τους, να βελτιώσουν το ανταγωνιστικό τους επίπεδο και να ξεπεράσουν διάφορους περιορισμούς, σύμφωνα με την έρευνα «Digital Transformation in Banking, 2018» της εταιρείας International Data Corporation.
Δεδομένου ότι η οικονομική επιστήμη έχει βαθιά κοινωνικό χαρακτήρα και επινοήθηκε από τον άνθρωπο για να υπηρετήσει ουσιαστικά τον ίδιο, είναι σημαντικό να λαμβάνονται πάντα υπόψη και οι αντίστοιχες προεκτάσεις μιας κολοσσιαίας τεχνολογικής και οικονομικής αλλαγής. Οι δείκτες και τα υπολογιστικά φύλλα προσφέρουν μια απόλυτη εικόνα και αποτελούν σημαντικά δεδομένα, ωστόσο δεν πρέπει ποτέ να αγνοείται ο αντίκτυπος που αυτά έχουν στις κοινωνίες και στους ανθρώπους. Είναι γεγονός, ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα επηρεάσει έως κάποιο βαθμό την απασχόληση, καθώς οι μεγάλες τεχνολογικές και βιομηχανικές αλλαγές έχουν διαχρονικά την τάση να αντικαθιστούν τον άνθρωπο σε κάποιους τομείς της παραγωγικής διαδικασίας. Δεν πρόκειται για κάποια αυθαίρετη παραδοχή, αλλά αποτελεί κοινό τόπο στην επιστημονική κοινότητα και στην αγορά. Είναι όμως αυτή η συνθήκη ικανή να ανατρέψει τις θεωρίες του προσδοκώμενου οφέλους από τις ψηφιακές αλλαγές και να δημιουργήσει πανικό; Η απάντηση είναι αρνητική. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, εξειδικευμένες και πιθανώς πιο προσοδοφόρες, αναλογικά πάντα με το Κατά Κεφαλήν Εισόδημα κάθε χώρας. Η τεχνολογική εξέλιξη συμβαδίζει άλλωστε με την εξέλιξη του εργατικού δυναμικού. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται συνεχώς από παράγοντες της αγοράς, οι οποίοι εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στον ψηφιακό μετασχηματισμό, η ψηφιακή εξέλιξη δε θα εξαφανίσει δουλειές και θέσεις, αλλά θα βελτιώσει το αντικείμενό τους, θα εκτοξεύσει την ποιότητα της εργασίας και θα ανανεώσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων για αυτό που κάνουν. Άλλωστε, μια σύγχρονη και καλά εκπαιδευμένη κοινωνία δεν πρέπει να φοβάται τις τεχνολογικές αλλαγές, αλλά την αργοπορημένη ενσωμάτωσή τους.
Η υπογραμμισμένη αναγκαιότητα της μετάβασης στη ψηφιακή εποχή, ο οικονομικός ανταγωνισμός του 21ου αιώνα που διεξάγεται με διεθνείς όρους, η ανάγκη διεύρυνσης των αγορών και ο στρατηγικός στόχος της βελτιστοποίησης του επιπέδου ασφάλειας των δεδομένων και των πληροφοριών είναι κάποιοι από τους παράγοντες, οι οποίοι δείχνουν το δρόμο στις ελληνικές επιχειρήσεις, ώστε να επισπεύσουν τη διαδικασία της ψηφιακής ολοκλήρωσης. Ο χαμηλός βαθμός αφομοίωσης των αναδυόμενων τεχνολογιών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αποτελεί μια άσχημη πραγματικότητα, αλλά ταυτόχρονα συνιστά εξαιρετική ευκαιρία. Οι επιχειρήσεις και οι Οργανισμοί, που θα αποκτήσουν πρώτοι τη θέση τους στο νέο ψηφιακό περιβάλλον, θα βάλουν τη δική τους σφραγίδα στην αγορά και θα ηγηθούν του κλάδου τους. Η επιτυχημένη διαδικασία ψηφιοποίησης θα συμβάλλει στην απλοποίηση των διαδικασιών και θα καταστήσει τις ελληνικές ειχειρήσεις εξίσου ανταγωνιστικές με εκείνες του εξωτερικού, δίνοντάς τους το ίδιο ή έστω παρόμοιο επίπεδο πρόσβασης στη διεθνή αγορά. Κομβικός είναι και ο ρόλος του κράτους, το οποίο με τη σειρά του θα πρέπει να φανεί συνεπές στις κατά καιρούς εξαγγελίες του περί εθνικής ψηφιακής στρατηγικής, χρηματοδοτώντας άμεσα στρατηγικές ψηφιακές επενδύσεις και διαθέτοντας κεφάλαια σε νεοφυείς (και όχι μόνο) επιχειρήσεις, οι οποίες θα αναπτύξουν λύσεις που θα επιταχύνουν την ψηφιακή εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας. Από το κάδρο δεν πρέπει να εξαιρείται ο Δημόσιος Τομέας, για τον οποίο παρουσιάζεται μιας πρώτης τάξεως ευκαιρίας να αναδιοργανωθεί και αυξήσει την ανταγωνιστικότητά του, παράγοντας υψηλού επιπέδου έργο για τους πολίτες, βελτιώνοντας τις οικονομικές του επιδόσεις και αποτελώντας έναν πιστό σύμμαχο της ιδιωτικής οικονομίας.
Αλέξανδρος Κορνιωτάκης
Sales and Business Development Manager at Cosmos Business Systems
(Economist, BSc, MSc, MA Cand)
Leave a comment